Van ouder naar grootouder: al aan een testament met keuzerecht voor uw kinderen gedacht?

Vermogens- en successieplanning is voor veel (groot)ouders een belangrijk thema. Vaak willen zij niet alleen hun kinderen ondersteunen, maar ook hun kleinkinderen een duwtje in de rug geven. Maar hoe kan dat op een manier die flexibel en toekomstgericht is? 
Naast klassieke technieken zoals schenkingen en doorgeefschenkingen, biedt het standpunt van Vlabel in VB 24057 een interessante nieuwe mogelijkheid: een testament met een keuzerecht voor de kinderen.

In dit artikel licht ik dit standpunt van Vlabel toe en bespreek ik de voordelen ervan en de meerwaarde voor uw financieel plan op maat. 

1. Generatiesprong: een duwtje in de rug voor kleinkinderen

Een generatiesprong houdt in dat vermogen rechtstreeks wordt doorgegeven aan de kleinkinderen, bijvoorbeeld via een schenking of een testament.

a) Tijdens het leven: schenkingen/bankgiften

Schenkingen zijn een populaire keuze voor grootouders die hun kleinkinderen financieel willen ondersteunen, bijvoorbeeld om hen te helpen bij de aankoop van een huis. Dit is een actieve handeling die grootouders effectief moeten stellen tijdens het leven. Er wordt dan een deel van de nalatenschap rechtstreeks aan de kleinkinderen geschonken. 

b) Bij overlijden: testament

Via een testament kan een grootouder specifieke goederen of een deel van zijn vermogen expliciet nalaten aan de kleinkinderen. Het testament biedt flexibiliteit, maar roept soms ook vragen op, zoals:

• Wat is eerlijker: elk kleinkind eenzelfde bedrag nalaten of streven naar gelijkheid tussen de verschillende takken van de familie? Als niet al uw kinderen evenveel kinderen hebben, kan dit tot spanningen leiden.

• De financiële situatie van uw kinderen en ook kleinkinderen kan sterk variëren. Terwijl het ene kind blij is met een schenking, heeft een ander kind misschien liever dat het vermogen direct naar zijn eigen kinderen gaat.

Bovendien zal u ook rekening moeten houden met het voorbehouden erfdeel van uw eigen kinderen en maakt u dan – weliswaar pas bij overlijden – de beslissing namens uw eigen kind. 

Het standpunt in VB 24057 biedt een oplossing die dergelijke discussies voorkomt, aangezien de (overleden) ouder de beslissing overlaat aan diens kinderen zelf.

2. Via uw eigen testament een keuzerecht geven aan uw kinderen (VB 24057)

De Vlaamse Belastingdienst heeft in VB 24057 geoordeeld dat een keuzebeding in een testament – waarbij de kinderen zelf beslissen hoeveel van hun erfdeel zij willen ontvangen en hoeveel zij aan hun eigen kinderen willen doorgeven – geen fiscaal misbruik vormt. Dit opent de deur naar een flexibele, toegankelijke en persoonlijke manier van vermogens- en successieplanning.

Hoe werkt het?

Bij het overlijden van de (groot)ouder krijgen de kinderen het keuzerecht om zelf te beslissen over hun aandeel in de nalatenschap van hun overleden ouder. Wat door het kind niet gekozen wordt, zal toevallen aan diens eigen kinderen. 

Kort samengevat:

• Ze kunnen dus hun volledige erfdeel ontvangen/kiezen.

• Ze kunnen een deel of alles laten toekomen aan hun eigen kinderen (de kleinkinderen).

Zo kan kind/dochter A er bijvoorbeeld voor opteren om haar aandeel volledig aan haarzelf te laten toebedelen omdat haar kinderen nog jong zijn en zij het vermogen wenst te beheren. 
Kind/zoon B kan bij hetzelfde testament ervoor kiezen om enkel een beperkte roerende geldsom en wat meubelen te houden en de rest van diens aandeel direct door te geven aan zijn kinderen, die al volwassen zijn en dit goed kunnen gebruiken. 

Een slimme aanpak met voordelen voor iedereen

1.    U legt de keuze en definitieve beslissing bij uw eigen kinderen

Hierdoor voorkomt u dat u als (groot)ouder ongewild aanleiding geeft tot conflicten. Uw kinderen kunnen dan op het ogenblik van het openvallen van de nalatenschap hun beslissing nemen in functie van hun eigen specifieke situatie op dat moment, alsook die van hun eigen kinderen. 
Zo is het helemaal niet ondenkbaar dat uw kinderen zich in een verschillende (financiële of familiale) situatie bevinden en dat zij daarenboven ook niet allemaal hetzelfde aantal kinderen hebben. Zo kan uw dochter alleenstaande moeder met twee kinderen zijn, terwijl uw zoon gehuwd is en drie kinderen heeft. 

Wanneer u tijdens uw leven al concrete schenkingen doet rechtstreeks aan de kleinkinderen, zou dit tot discussies kunnen leiden:

• U schenkt elk kleinkind evenveel en dan heeft u per definitie uw eigen kinderen (tak) ongelijk “bedeeld”, of 

• U schenkt gelijk aan elke tak, maar dan zal er een ongelijkheid zijn op het niveau van de kleinkinderen; het ene kleinkind zal dan meer ontvangen hebben dan het andere en die zullen dit misschien niet begrijpen.
  Wanneer u dergelijk keuzerecht opneemt in uw testament, legt u de keuze en definitieve beslissing bij uw eigen kinderen. 

2.    Tijdens uw leven dient u nog geen definitieve keuzes te maken

Dit is ideaal voor (groot)ouders die nog volop van hun pensioen willen genieten en niet meteen willen overgaan tot effectieve schenkingen en bankgiften. Wanneer u net pensioengerechtigd bent, wenst u vaak nog zelf projecten, reizen, … te ondernemen, maar wil u ook al een beetje aan financiële planning doen, zonder uzelf te belemmeren in toekomstige keuzes. Zo’n testament biedt een mooi (desgevallend tijdelijk) alternatief om toch al aan vermogens- en successieplanning te doen, met de zekerheid dat u de volledige controle behoudt over het vermogen dat u uiteindelijk zelf hebt opgebouwd. U hoeft dan ook geen onomkeerbare beslissingen te nemen. 

De opstelling van een testament is doorgaans eenvoudig en financieel behapbaar. Een schenking moet soms notarieel worden vastgelegd, wat complexer en duurder is dan een testament. Schenkingen zijn ook (per definitie) definitief en kunnen niet zomaar worden teruggedraaid, terwijl een testament altijd eenvoudig (en eenzijdig) herroepbaar is (bijvoorbeeld als er toch een gewijzigde verstandhouding zou zijn met een kind), wat het tot een waardevolle tool maakt binnen brede vermogensplanning. 
Ook bij een “doorgeefschenking”, die hetzelfde doel heeft (gelden uit de nalatenschap laten toekomen bij de kleinkinderen), is de opmaak van een notariële akte een vereiste. 

3.    Het is een fiscaal interessante techniek

Het vermogen komt immers direct bij de kleinkinderen terecht. Zo worden erfbelastingtarieven verdeeld over meerdere personen, wat de totale belastingdruk verlaagt.

Een aan te raden techniek voor uw persoonlijke situatie?

Of het nu gaat om schenkingen, doorgeefschenkingen of een testament met keuzerecht, er bestaan tal van manieren waarop grootouders hun vermogen kunnen overdragen aan hun kleinkinderen. De toegepaste techniek en het standpunt van Vlabel in VB 24057 biedt echter een nieuwe, frisse kijk om vermogen op een fiscaal efficiënte manier over te dragen aan kleinkinderen. Het is een ideale oplossing voor (groot)ouders die hun kinderen en kleinkinderen willen ondersteunen, zonder zelf in te boeten op hun vermogen en de fiscale efficiëntie ervan.

Los daarvan is het aangeraden om dergelijke techniek te evalueren in een ruimer financieel plan op maat, dat voor iedereen anders is. Wil u ontdekken of een testament met een keuzerecht voor uw kinderen aangewezen is voor uw persoonlijke situatie? Onze financiële, fiscale en juridische experten ondersteunen u met kennis van zaken.